Beden dili dünyadaki tüm canlılarla sözsüz bir şekilde iletişim kurmamızı sağlayan en etkili iletişim aracıdır. Beden dili hareketlerinin isteğimiz ile gerçekleştiğini düşünsek de aslında durum böyle değildir. Gün içinde istem dışı sayısız kez beden dilini kullanırız. Peki bu istem dışı gerçekleşen hareketlerin yalan yakalamada son derece etkili olduğunu söylesem? Size karşı söylenmiş bir yalanı beden dili ifadelerinden yakalamanız mümkün. Dünyadaki çoğu devlet yetkililerinin konuşma yaparken beden dilini oldukça kısıtlı bir şekilde kullanmayı tercih etmelerinin de sebebi bu olmalı.
Peki yalan nasıl yakalanır?
Yalan birçok farklı teknikle yakalanabilir fakat bahsedeceğim iki yöntem daha kesindir ve daha çabuk sonuca götürmektedir. Bahsedeceğim bu yöntemler birçok suçun aydınlatılmasında yardımcı olmuştur. Şimdiden söylemekte yarar var ki beden dili yalan yakalamada size önemli ipuçları verir fakat asla kesin sonuç vermez. Elbette beden dili ifadelerinin anlamları kesindir ama bu ifadelerin sebepleri farklı olabilir. İhtimalleri değerlendirmek bu noktada daha faydalı sonuçlar elde etmenizi sağlayacaktır.
İki temel yöntemden bahsetmeden önce yalan yakalamanın en önemli noktasına değinmek gerekir. Bir yalanı yakalamak için doğru soruları sormak gerekir. Doğru sorular sizi sonuca daha çabuk götürecektir. Sorularınızı basit ve genel olarak evet/hayır cevaplı sorular olacak şekilde sorarsanız sizin açınızdan daha isabetli olacaktır.
İki temel yöntemimizden ilki 7 temel mikro ifadeyi fark etmektir. Bu ifadeler korku, şaşkınlık, mutluluk, üzüntü, öfke, tiksinme ve küçümsemedir. Şimdi bunları sırasıyla ele alalım.
1. Korku
Korku mikro ifadesini gösteren kişinin arka dişleri görünür şekilde ağzı açılır, göz kapakları açılır ve kaşlar yukarı kalkıp alın bölgesine baskı yapar. Soru sorduğunuzda kişinin yüzünde bu mikro ifade beliriyorsa doğru sonuca yaklaşmış olma olasılığınız artmış olabilir. Örneğin insan öldürme suçundan yargılanan faile, mağdurun ölümüne ilişkin çok önemli bir delil bulunduğunuzu söylediğinizde ve bunun üzerine sorular sormaya başladığınızda eğer bu mikro ifadeyi failin yüzünde görüyorsanız failin yakalanmaktan korktuğunun sonucunu çıkarabilirsiniz.
2. Şaşkınlık
Şaşkınlık yakalanması en zor mikro ifadelerden biridir. Bir saniyeden kısa sürer ve hemen ardından başka bir mikro ifade belirir. Şaşkınlık ifadesi gösteren kişinin ağzı oval bir biçimde açılır. Şaşkınlık bir saniye gibi bir sürede gerçekleşir bu sebeple uzun süren şaşkınlık ifadeleri sahtedir. Örneğin bir arkadaşınıza bilmediğini düşündüğünüz bir olayı anlatıyorsanız ve arkadaşınız uzun süreli bir şaşkınlık ifadesi gösteriyorsa bu ifade sahtedir ve arkadaşınızın olayı siz anlatmadan önce de biliyor olma ihtimali yüksektir.
3. Mutluluk
Gün içinde fazlasıyla gülen yüz görüyoruz. Peki bu gülümsemeler samimi mi? Gerçek bir gülümseme nasıl olmalıdır? Gerçek bir mutluluk anında iki dudak kenarı yukarı kalkar, göz kapağı katlanır ve göz kenarları kırışır.
4. Üzüntü
Üzüntü mikro ifadesini gösteren kişinin iki dudak kenarı aşağı iner, kaş ortaları yukarı kalkar ve göz odağı bozulur. Mutluluk ve üzüntü mikro ifadelerinin sahte olması size birçok konuda yardımcı olacaktır.
5. Öfke
Öfke birçok suçun aydınlatılmasında ve yalan yakalamada önemli ipuçları vermektedir. Öfke belirtisi gösteren kişi dudaklarını birbirine bastırır. Kişinin burun deliklerinde genişleme meydana gelir. Kaş ortası çatılır ve göz kapakları kısılır.
6. Tiksinme
Tiksinen kişinin burnu gerilir ve üst dudak yukarı kalkar. Örneğin suçlu olduğunu düşündüğünüz faile olay yeri ve mağdurla ile ilgili fotoğraflar gösterdiğinizde kişi bu mikro ifadeyi gösteriyorsa kişinin suçlu olduğu konusunda yanılma ihtimaliniz yüksektir.
7. Küçümseme
Küçümseme mikro ifadesinde kişinin dudağının bir kenarı asimetrik bir şekilde yukarı kalkar. Suçlu genelde konudan uzaklaştığınızda ve sizi sonuca götürmeyecek olaylara yoğunlaştığınızda bu mikro ifadeyi gösterecektir. Örneğin bir konu hakkında uzman kişi bilginizi küçümsediğinde aynı mikro ifadeyi yakalayabilir ya da fizikle ilgilenen bir kişiyle fizik konusunda tartışırken sizin düşüncenize karşı bu mikro ifadeyi kullandığına rastlayabilirsiniz. İşte bu durumda sizin bu konuda bilginiz olmadığını düşünüyor ve sizi küçümsüyordur.
İkinci yönteme geçmeden önce birkaç önemli nokta üzerinde durmak istiyorum.
a. Gözler
İnsanlar yalan söylerken direkt olarak yalan söylediği kişinin yüzüne bakarlar. Örneğin görsel hafızasını kullanması gereken bir olayı size anlatırken sağ ve sol yukarı yönlerine bakmayıp yüzünüze bakıyorsa yalan söyleme ihtimali vardır. Aynı şekilde işitsel hafızaya başvururken sağa ve sola bakarak hatırlaması gerekir.
b. Omuzlar
Kişi omzunu tek taraflı silkiyorsa yalan söyleme ihtimali yüksektir. Omzunu iki taraflı silken kişinin söylediklerinin doğru olma ihtimali yüksektir.
c. Ağız
Sorduğunuz soruya cevap verirken eliyle ağzını kapatan kişi gerçekleri söylemekten kaçınıyor olabilir, bu ipucunu yakaladıktan sonra konunun üzerine giderek gerçeğe yaklaşabilirsiniz.
İkinci temel yöntem ise zıtlıkları fark etmektir. Burada önemli olan daha önce de bahsettiğim gibi doğru soruları sormaktır. Bu yöntemde soruların cevapları evet ya da hayır olacak şekilde sorulmalıdır. Sorduğunuz soruya cevabı evet olan bir kişi kafasını sağa sola hareket ettiriyorsa size yalan söylüyordur. Sorunuza hayır cevabı veren kişi kafasını yukarı aşağı hareket ettiriyorsa aynı şekilde size yalan söylüyordur.
Bu ifadeler saliselik gerçekleşmektedir. Bundan dolayı fark etmesi oldukça zordur ancak endişelenmenize gerek yok! Mikro ifade uzmanı Paul Ekman, günde 30 dakikalık bir çalışmayla 6 ayda bu ifadelerin rahatlıkla fark edilebileceğini söylüyor. Kim bilir belki siz de bir gün yalan yakalama uzmanı olabilirsiniz.
KAYNAKÇA
Miraç EROĞLU, Beden dili eğitimi
https://www.udemy.com/course/etkili-iletisim-becerileri-/
Miraç EROĞLU, Beden dili uzmanlık eğitimi
https://www.udemy.com/course/bedendiliakademi/
Resim 7. Paul Ekman, yalan söylediğimi nasıl anladın?! , Okyan Us yayınevi, İstanbul, 2014
